99) سوره قدر (97) آیه 3 لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَ
بسم الله الرحمن الرحیم
99) سوره قدر (97) آیه 3
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
20 رمضان 1437
ترجمه
شب قدر بهتر از هزار ماه است.
حدیث
1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِیحَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ:
کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِیرٍ جُعِلْتُ فِدَاکَ اللَّیْلَةُ الَّتِی یُرْجَى فِیهَا مَا یُرْجَى فَقَالَ فِی إِحْدَى وَ عِشْرِینَ أَوْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ قَالَ فَإِنْ لَمْ أَقْوَ عَلَى کِلْتَیْهِمَا فَقَالَ مَا أَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیمَا تَطْلُبُ قُلْتُ فَرُبَّمَا رَأَیْنَا الْهِلَالَ عِنْدَنَا وَ جَاءَنَا مَنْ یُخْبِرُنَا بِخِلَافِ ذَلِکَ مِنْ أَرْضٍ أُخْرَى فَقَالَ مَا أَیْسَرَ أَرْبَعَ لَیَالٍ تَطْلُبُهَا فِیهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ- لَیْلَةُ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ لَیْلَةُ الْجُهَنِیِ فَقَالَ إِنَّ ذَلِکَ لَیُقَالُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ سُلَیْمَانَ بْنَ خَالِدٍ رَوَى فِی تِسْعَ عَشْرَةَ یُکْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِ فَقَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ وَفْدُ الْحَاجِّ یُکْتَبُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ الْمَنَایَا وَ الْبَلَایَا وَ الْأَرْزَاقُ وَ مَا یَکُونُ إِلَى مِثْلِهَا فِی قَابِلٍ فَاطْلُبْهَا فِی لَیْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ صَلِّ فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا مِائَةَ رَکْعَةٍ وَ أَحْیِهِمَا إِنِ اسْتَطَعْتَ إِلَى النُّورِ وَ اغْتَسِلْ فِیهِمَا قَالَ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَقْدِرْ عَلَى ذَلِکَ وَ أَنَا قَائِمٌ قَالَ فَصَلِّ وَ أَنْتَ جَالِسٌ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَسْتَطِعْ قَالَ فَعَلَى فِرَاشِکَ لَا عَلَیْکَ أَنْ تَکْتَحِلَ أَوَّلَ اللَّیْلِ بِشَیْءٍ مِنَ النَّوْمِ إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی رَمَضَانَ وَ تُصَفَّدُ الشَّیَاطِینُ وَ تُقْبَلُ أَعْمَالُ الْمُؤْمِنِینَ نِعْمَ الشَّهْرُ رَمَضَانُ کَانَ یُسَمَّى عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص الْمَرْزُوقَ.
الکافی، ج4، ص157
ابوبصیر به امام صادق ع عرض کرد: فدایت شوم، آن شبی که آنچه جای امیدواری دارد در آن امید میرود، کدام است؟
فرمود: شب بیست و یکم یا بیست و سوم!
گفت: اگر نتوانستم هر دو را احیا بدارم، [کدامش است]؟
فرمود: برای آنچه هدفی که داری، دو شب کار سختی نیست!
گفت: گاهی ما هلال ماه را زمانی میبینیم اما کسی که از جای دیگری آمده [هلال ماه را] وقت دیگری [شب قبل یا بعدش] دیده است.
فرمود: برای آنچه میخواهی چهار شب هم کار سختی نیست!
گفتم: فدایت شوم، شب بیست و سوم شب جُهَنی است [مشهور است عبدالله بن انیس، اهل جهنه، نزد پیامبر آمد و گفت به خاطر فاصله دور، آمدن به مدینه هرشب رمضان برایم سخت است؛ یک شب را بگویید که من برای نماز و دعا بیایم. پیامبر ص در گوشش مطلبی گفت، و او شبهای بیست و سوم میآمد، و شب بیست و سوم به شب جهنی معروف شد]
حضرت فرمود: این طور میگویند!
گفتم: فدایت شوم، سلیمان بن خالد روایت کرده که در شب نوزدهم نام حاجیان ثبت میشود.
فرمود: ابامحمد! نام حاجیان و نیز خوشیها و سختیها و روزیها و آنچه مانند اینها تا سال بعد قرار است رخ دهد، در شب قدر ثبت میشود؛ تو در شبهای بیست و یکم و بیست سوم درصدد آن باش، و در هریک از این دو شب، صد رکعت نماز بجای آر و اگر میتوانی تا [دیده شدن] نور [خورشید]، آن دو را احیا بدار و در آن دو غسل کن!
گفتم اگر نتوانستم [نماز را] در حال ایستاده انجام دهم؟
فرمود: نماز را در حال نشسته بجای آر!
گفتم: اگر آن را هم نتوانستم؟
فرمود: [لااقل] توی رختخوابت! [= خوابیده نماز را بجای آر] البته اشکالی برایت ندارد که اول شب اندکی بخوابی! بدرستی که درهای آسمان در رمضان گشوده میشود و شیاطین در غل و زنجیر میشوند و اعمال مومنین مقبول قرار میگیرد. چقدر رمضان ماه خوبی است! زمان رسول خدا ص اسمش را «مرزوق» [روزی داده شده] گذاشته بودند.
2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَى الْقَمَّاطِ عَنْ عَمِّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص فِی مَنَامِهِ بَنِی أُمَیَّةَ یَصْعَدُونَ عَلَى مِنْبَرِهِ مِنْ بَعْدِهِ وَ یُضِلُّونَ النَّاسَ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَى فَأَصْبَحَ کَئِیباً حَزِیناً قَالَ فَهَبَطَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع [1]... فَلَمْ یَلْبَثْ أَنْ نَزَلَ عَلَیْهِ بِآیٍ مِنَ الْقُرْآنِ یُؤْنِسُهُ بِهَا قَالَ أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ ما أَغْنى عَنْهُمْ ما کانُوا یُمَتَّعُونَ وَ أَنْزَلَ عَلَیْهِ- إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ- لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ لِنَبِیِّهِ ص خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّةَ .
الکافی، ج4، ص160؛ تفسیر القمی، ج2، ص431 [2]؛ مناقب آل أبی طالب ع، ج4، ص36 [3]؛ إعلام الورى بأعلام الهدى، ص36 [4]؛ مقدمه الصحیفة السجادیة، ص20 [5]؛ تأویل الآیات الظاهرة ،ص791 [6]و 793[7]
برخی از منابع اهل سنت در مورد این روایت:
المعجم الکبیر طبرانی3/ 89 ؛ سنن ترمذی5/ 444 و 301 ؛ المستدرک علی الصحیحین للحاکم النیسابوری3/192 ؛ تفسیر الثعلبی10/ 257 [8]
از امام صادق ع روایت شده است:
پیامبر اکرم ص در خواب دیدند که بنیامیه از منبر ایشان بالا میروند و مردم را عقبعقب به گمراهی میکشانند. صبح با ناراحتی بیدار شدندو جبرئیل بر ایشان نازل شد و ... چیزی نگذشت که آیهای از قرآن را نازل کرد که به آن انس گیرد و فرمود: «آیا دیدی اگر آنها را سالیانى برخوردار ساختیم؛ سپس آنچه وعده داده مىشدند به سراغشان بیاید، آیا آنچه بدان متنعّم بودند چیزى (از عذاب خدا) را از آنها باز مىگرداند؟» (شعراء/203-205) و نیز بر او نازل کرد: «ما آن را در شب قدر نازل کردیم، و چه چیزی میتواند آگاهت کند که شب قدر چیست؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است» و خداوند عز و جل شب قدر را برای پیامبرش بهتر از هزار ماه سلطنت بنیامیه قرار داد.
این روایت با اندکی تفاوت (از جمله اینکه در آنها سوره کوثر به جای آیات سوره شعراء مطرح شده) در کتب اهل سنت (آدرسهای فوق) آمده و یکی از سلسله راویان این حدیث در کتب اهل سنت قاسم بن فضل حُدّانی است که بعد از نقل حدیث گفته است: «فَحَسَبْنَا ذَلِکَ، فَإِذَا هُوَ أَلْفٌ لَا یَزِیدُ وَلَا یَنْقُصُ» یعنی ما [دوره حکومت بنیامیه را] محاسبه کردیم، دقیقا هزار ماه بود، بدون هیچ کم و زیادی.
[توضیح: معاویه سال 40 قمری حکومت را به دست گرفت و در سال 132 توسط عباسیان سرنگون شدند. که 92 سال میشود. اگر مدت زمان حکومت ابنزبیر- که در اواسط دوره بنیامیه 8 سال و 8 ماه حکومت را به دست گرفت - از آن کم کنیم 83 سال و 4 ماه میشود که دقیقا معادل 1000 ماه است. برگرفته از پاورقیِ «الوافی، ج11، ص379».]
3) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنِ الْفُضَیْلِ وَ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ حُمْرَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- ... لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ أَیُّ شَیْءٍ عُنِیَ بِذَلِکَ فَقَالَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِیهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ وَ أَنْوَاعِ الْخَیْرِ خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ وَ لَوْ لَا مَا یُضَاعِفُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِلْمُؤْمِنِینَ مَا بَلَغُوا وَ لَکِنَّ اللَّهَ یُضَاعِفُ لَهُمُ الْحَسَنَاتِ بِحُبِّنَا.
الکافی، ج4، ص158
از امام باقر ع سوال میشود منظور از اینکه فرموده «شب قدر بهتر از هزار ماه است» چیست؟ فرمودند:
عمل صالح مانند نماز و صدقه و سایر کارهای خوب در آن [= در این یک شب] بهتر از انجام عمل در هزار ماهی است که در آن شب قدر نباشد و اگر نبود که خداوند برای مومنان [حسناتشان را ] مضاعف میکند، هیچگاه [به آنجا که باید و شاید] نمیرسیدند ولی خداوند به خاطر محبت آنها نسبت به ما حسناتشان را مضاعف میکند.[9]
تدبر
1) «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»: هر عمل ما یک نتیجهای در رشد ما میگذارد که به طور عادی انتظارش را داریم. اما شب قدر هر کاری انجام دهیم، انتظار نتیجهای بیش از سیهزار برابر باید داشته باشیم. (حدیث3) حساب کنید لحظهلحظههای امشب چقدر میارزد؟ اگر این مطلب را جدی بگیریم، می فهمیم که چرا برخی از بزرگان گفتهاند میارزد از یک سال قبل برای بهرهبرداری از شب قدر آماده شد! ما از چه مدت قبلش آماده میشویم؟
اگر امشب گذشت، تا پسفردا جدی مراقب خودمان باشیم!
و اگر امسال را هم از دست دادیم برای سال بعد از همین رمضان خیز برداریم!
2) «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»: اما چرا؟
الف. بعد از مدتی در غل و زنجیر بودن شیاطین، امشب درهای آسمان باز شده و همه فرشتگان نازل میشوند (قدر/4). به جای اینکه ما به آسمان برویم، آسمانیان به زمین آمدهاند. پس زمین ظرفیت آسمانیان را پیدا کرده است. شبی که چنین باشد به بیش از هزار ماه میارزد!
ب. امشب امام زمان ع بار عام داده است و فرشتگان زودتر از همه به این بار عام تشرف مییابند. (قدر/4) آیا یک شب محضر امام زمان را درک کردن به بیش از هزار ماه زندگی بیامام نمیارزد؟!
ج. حقیقت شب قدر، حقیقت ولایت امیرالمومنین ع (حدیث2 دیروز) و باطن حضرت زهرا س (حدیث 3 دیروز) است. وقتی در امشب تنفس میکنیم یعنی همه ما، در کنار فرشتگان (قدر/4) اجازه مییابیم در فضای انسان کامل تنفس کنیم. تنفس در فضای انسانی که خلیفهالله است، اثری که در رشد انسان میگذارد، قابل مقایسه با وضعیت عادی ما نیست؛ و یک شباش به بیش هزار ماه میارزد!
د. از زمان خلیفه دوم و تا حدود صد سال بعد از رحلت پیامبر ص نقل احادیث پیامبر ممنوع بود، و این در حالی بود که آخوندهای درباری بنیامیه دستشان در جعل هرگونه حدیثی باز بود! وقتی به اسم اسلام، امام حسین ع و یارانش را در روز روشن شهید میکنند، دیگر چه چیزی از اسلام باقی میماند؟ ضربهای که بنیامیه به اسلام وارد کردهاند غیرقابل تصور است و انسان وقتی تاریخ را میخواند با خود میگوید آیا وقتی بین ما و پیامبر ص، بنیامیه فاصله شده، آیا چیزی از اسلام به ما رسیده است؟ و خدا پاسخ میدهد، بله! اگر آنها هزار ماه حکومت کردند، یک شب قدری را خدا به پیامبرش داد که ثمرات آن هزار ماه را خنثی کند (حدیث2) چگونه؟ حداقلش اینکه بنیامیه، راههای عادی رسیدن احادیث پیامبر ص را سد کردند، اما هر سال دست کم یک نفر بوده که همه مقدرات عالم نزد او رقم میخورده و همه فرشتگان نزد او حاضر میشدند و همه دانشهای مربوط به عالَم (از جمله هر علمی که برای شناخت درست و بینقص دین مورد نیاز بوده) در اختیار او قرار میگرفته است. (کافی1/ 252؛ انشاءالله این حدیث در بحث فردا خواهد آمد) پس اگر کسی شب قدر را جدی بگیرد، علیرغم مشاهده هزار ماه انحرافافکنی توسط بنیامیه، خیالش از اینکه - با مراجعه به اهلبیت - میتوان دین اسلام را بدون هیچ گونه تحریف و کموزیادی دریافت کرد، راحت میشود. پس آیا این شب به بیش از هزار ماه نمیارزد؟!
ه. ...
و. اما همه اینها در حد فهم ما بود. وگرنه «و ما ادراک ما لیلة القدر»؟
3) «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»:
از کنار هم گذاشتن احادیثی که درباره این آیه آمده، به نکته زیبایی میتوان رسید:
- حضرت زهرا س، باطن شب قدر است (حدیث3 دیروز)
- خدا شب قدر را قرار داده تا اثر هزار ماه انحرافی را که بنیامیه در تاریخ گذاشتند خنثی کند (حدیث2)
- مهمترین انحرافی که در اسلام رقم خورد، انحراف در مسیری بود که پیامبر ص برای دریافت معتبر دین اسلام معرفی کرده بود (به تعبیر روی منبر پیامبر رفتن و صراط قهقری در حدیث2 توجه شود)؛ یعنی انحراف در تشخیص اینکه جانشینان واقعی پیامبر ص که قرار است مسیر صحیح وی را به مردم نشان دهند، کیانند.
نتیجه: حضرت زهرا س، شب قدر پربرکتی است که در تاریکترین برهه تاریخ، نوری برای شناختن مسیر صحیح بعد از پیامبر ص تاباند که هزار ماه ظلمات بنیامیه نتوانست خاموشش کند!
چگونه؟
اقدامات ایشان (اعتراضات علنی و نهایتا دفن مخفیانه، که حتی اجازه نماز خواندن بر پیکر خود را به خلیفه وقت ندادند) علامت سوال پررنگی در تاریخ باقی گذاشت که با آن همه تبلیغات و احادیث جعلی دوره بنیامیه، هنوز هم اگر کسی (حتی بدون دسترسی به کتب شیعه) بخواهد حق مساله را در مورد مسیری بررسی کند که پیامبر ص برای دریافت معتبر دین اسلام معرفی کرده، تا به حقیقت نرسد، آن علامت سوال کنار نمیرود!
شکافته شدن فرق مولیالموحدین و الصراط المستقیم بر همه حقجویان عالم تسلیت باد
[1] . فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لِی أَرَاکَ کَئِیباً حَزِیناً قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ إِنِّی رَأَیْتُ بَنِی أُمَیَّةَ فِی لَیْلَتِی هَذِهِ یَصْعَدُونَ مِنْبَرِی مِنْ بَعْدِی وَ یُضِلُّونَ النَّاسَ عَنِ الصِّرَاطِ الْقَهْقَرَى فَقَالَ وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ هَذَا شَیْءٌ مَا اطَّلَعْتُ عَلَیْهِ فَعَرَجَ إِلَى السَّمَاءِ
[2] . رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص فِی نَوْمِهِ- کَأَنَّ قُرُوداً تَصْعَدُ مِنْبَرَهُ فَغَمَّهُ ذَلِکَ- فَأَنْزَلَ اللَّهُ «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» تَمْلِکُهُ بَنُو أُمَیَّةَ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ قَدْرٍ
[3] . تَفْسِیرِ الثَّعْلَبِیِّ وَ مُسْنَدِ الْمَوْصِلِیِّ وَ جَامِعِ التِّرْمِذِیِّ وَ اللَّفْظُ لَهُ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مَازِنٍ الرَّاسِبِیِ أَنَّهُ لَمَّا صَالَحَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ عُذِلَ وَ قِیلَ لَهُ یَا مُذِلَّ الْمُؤْمِنِینَ وَ مُسَوِّدَ الْوُجُوهِ فَقَالَ لَا تَعْذِلُونِّی فَإِنَّ فِیهَا مَصْلَحَةً.وَ لَقَدْ رَأَى النَّبِیُّ ص فِی مَنَامِهِ یَخْطُبُ بَنُو أُمَیَّةَ وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ فَحَزِنَ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ بِقَوْلِهِ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ فِی خَبَرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَنَزَلَ أَ فَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ إِلَى قَوْلِهِ یُمَتَّعُونَ ثُمَّ نَزَلَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ یَعْنِی جَعَلَ اللَّهُ لَیْلَةَ الْقَدْرِ لِنَبِیِّهِ خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرِ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّةَ.
[4] . یُوسُفُ بْنُ مَازِنٍ الرَّاسِبِیُّ قَالَ: قَامَ رَجُلٌ إِلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع فَقَالَ یَا مُسَوِّدَ وَجْهِ الْمُؤْمِنِ فَقَالَ الْحَسَنُ لَا تُؤَنِّبْنِی رَحِمَکَ اللَّهُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَأَى بَنِی أُمَیَّةَ یَخْطُبُونَ عَلَى مِنْبَرِهِ رَجُلًا فَرَجُلًا فَسَاءَهُ ذَلِکَ فَنَزَلَتْ إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ الْکَوْثَرُ نَهَرٌ فِی الْجَنَّةِ وَ نَزَلَتْ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ یَعْنِی أَلْفَ شَهْرٍ مَلَکَ بَنُو أُمَیَّةَ فَحَسَبْنَا ذَلِکَ فَإِذَا هُوَ لَا یَزِیدُ وَ لَا یَنْقُصُ.
[5] . قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ- عَلَیْهِ السَّلَامُ-... فَقَالَ: یَرْحَمُ اللَّهُ یَحْیَى، إِنَّ أَبِی حَدَّثَنِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ- عَلَیْهِ السَّلَامُ-:
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ- صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- أَخَذَتْهُ نَعْسَةٌ وَ هُوَ عَلَى مِنْبَرِهِ.
فَرَأَى فِی مَنَامِهِ رِجَالًا یَنْزُونَ عَلَى مِنْبَرِهِ نَزْوَ الْقِرَدَةِ یَرُدُّونَ النَّاسَ عَلَى أَعْقَابِهِمُ الْقَهْقَرَى فَاسْتَوَى رَسُولُ اللَّهِ- صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ- جَالِساً وَ الْحُزْنُ یُعْرَفُ فِی وَجْهِهِ. فَأَتَاهُ جِبْرِیلُ- عَلَیْهِ السَّلَامُ- بِهَذِهِ الْآیَةِ: «وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْناکَ إِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ وَ نُخَوِّفُهُمْ فَما یَزِیدُهُمْ إِلَّا طُغْیاناً کَبِیراً» یَعْنِی بَنِی أُمَیَّةَ. قَالَ: یَا جِبْرِیلُ أَ عَلَى عَهْدِی یَکُونُونَ وَ فِی زَمَنِی قَالَ: لَا، وَ لَکِنْ تَدُورُ رَحَى الْإِسْلَامِ مِنْ مُهَاجَرِکَ فَتَلْبَثُ بِذَلِکَ عَشْراً، ثُمَّ تَدُورُ رَحَى الْإِسْلامِ عَلَى رَأْسِ خَمْسَةٍ وَ ثَلَاثِینَ مِنْ مُهَاجَرِکَ فَتَلْبَثُ بِذَلِکَ خَمْساً، ثُمَّ لَا بُدَّ مِنْ رَحَى ضَلَالَةٍ هِیَ قَائِمَةٌ عَلَى قُطْبِهَا، ثُمَّ مُلْکُ الْفَرَاعِنَةِ قَالَ: وَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِی ذَلِکَ: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ، لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» تَمْلِکُهَا بَنُو أُمَیَّةَ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ. قَالَ: فَأَطْلَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیَّهُ- عَلَیْهِ السَّلَامُ- أَنَّ بَنِی أُمَیَّةَ تَمْلِکُ سُلْطَانَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ مُلْکَهَا طُولَ هَذِهِ الْمُدَّةِ فَلَوْ طَاوَلَتْهُمُ الْجِبَالُ لَطَالُوا عَلَیْهَا حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ تَعَالَى بِزَوَالِ مُلْکِهِمْ، وَ هُمْ فِی ذَلِکَ یَسْتَشْعِرُونَ عَدَاوَتَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ وَ بُغْضَنَا. أَخْبَرَ اللَّهُ نَبِیَّهُ بِمَا یَلْقَى أَهْلُ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلُ مَوَدَّتِهِمْ وَ شِیعَتُهُمْ مِنْهُمْ فِی أَیَّامِهِمْ وَ مُلْکِهِمْ.
[6] . وَ رَوَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ هُوَ سُلْطَانُ بَنِی أُمَیَّةَ وَ لَیْلَةٌ مِنْ إِمَامٍ عَدْلٍ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّةَ وَ قَالَ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ أَیْ عِنْدَ رَبِّهِمْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِکُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ.
[7] مَا رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ مِنْ مُلْکِ بَنِی أُمَیَّةَ قَالَ وَ قَوْلُهُ تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ أَیْ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِمْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ بِکُلِّ أَمْرٍ سَلَامٍ.
[8] . حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَمْرٍو الْبَزَّارُ، وَالْعَبَّاسُ بْنُ حَمْدَانَ الْحَنَفِیُّ، قَالَا: ثنا زَیْدُ بْنُ أَخْزَمَ، ثنا أَبُو دَاوُدَ، ثنا الْقَاسِمُ بْنُ الْفَضْلِ، عَنْ یُوسُفَ بْنِ مَازِنٍ الرَّاسِبِیِّ، قَالَ: قَامَ رَجُلٌ إِلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ، فَقَالَ: سَوَّدْتَ وُجُوهَ الْمُؤْمِنِینَ. فَقَالَ: " لَا تُؤَنِّبْنِی رَحِمَکَ اللهُ، فَإِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَدْ أُرِیَ بَنِی أُمَیَّةَ یَخْطُبُونَ عَلَى مِنْبَرِهِ رَجُلًا فَرَجُلًا، فَسَاءَهُ ذَلِکَ، فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ: {إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ} [الکوثر: 1] نَهَرٌ فِی الْجَنَّةِ، وَنَزَلَتْ: {إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ، لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ} [القدر: 2] ، تَمْلِکُهُ بَنُو أُمَیَّةَ ". قَالَ الْقَاسِمُ: «فَحَسَبْنَا ذَلِکَ، فَإِذَا هُوَ أَلْفٌ لَا یَزِیدُ وَلَا یَنْقُصُ»
[9] در همین مضمون است احادیث زیر:
1) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالُوا قَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ وَ لَا أَعْلَمُهُ إِلَّا سَعِیداً السَّمَّانَ کَیْفَ یَکُونُ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ قَالَ الْعَمَلُ فِیهَا خَیْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ لَیْسَ فِیهَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ.
الکافی، ج4، ص: 157
2) ذکرعطاء عن ابن عباس قال ذکر لرسول الله ص رجل من بنی إسرائیل أنه حمل السلاح على عاتقه فی سبیل الله تعالى ألف شهر فعجب من ذلک رسول الله ص عجبا شدیدا و تمنى أن یکون ذلک فی أمته فقال یا رب جعلت أمتی أقصر الناس أعمارا و أقلها أعمالا فأعطاه الله لیلة القدر و قال لیلة القدر خیر من ألف شهر الذی حمل الإسرائیلی السلاح فی سبیل الله لک و لأمتک من بعدک إلى یوم القیامة فی کل رمضان
مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج10، ص: 791
حدیث فوق در یکی از کتب اهل سنت، با سندش:
3) وأخبرنا أبو عمرو الفراتی قال: أخبرنا محمد بن إسحاق قال: حدّثنا سعید بن عیسى قال: حدّثنا فارس بن عمرو قال: حدّثنا صالح قال: حدّثنا مسلم بن خالد بن أبی نجح أن النبی صلى الله علیه وسلم ذکر رجلا من بنی إسرائیل لبس السلاح فی سبیل الله ألف شهر قال: فعجب المسلمون من ذلک فأنزل الله سبحانه: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ الذی لبس ذلک الرجل السلاح فی سبیل الله.
تفسیر ثعلبی ج10 ص236